Altınözü Zeytin ve Zeytinyağı Çalıştayı Sonuç Bildirgesi
22.11.2017
ALTINÖZÜ ZEYTİN ve ZEYTİNYAĞI ÇALIŞTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ
Altınözü Zeytin ve Zeytinyağı Festivali kapsamında 23.10.2017 tarihinde Mustafa Kemal Üniversitesi öncülüğünde gerçekleştirilen “Altınözü Zeytin ve Zeytinyağı Çalıştayı” ülkemizin çeşitli bölgelerinden üniversite ve araştırma enstitüleri ile kamu kurum ve kuruluşlarından katılım sağlayan 93 bilim insanı, uzman, araştırıcı, işletmeci ve üretici temsilcileri ile gerçekleştirilmiştir. Prof.Dr. Erdal DAĞISTAN baş moderatörlüğünde üçayrı çalışma grubunda yürütülen çalıştaya ait sonuçlar aşağıda verilmiştir. Bu sonuçlar Altınözü ve Hatay zeytin sektörünün sahip olduğu potansiyelin daha etkin bir şekilde kullanılması ve sektörün hak ettiği seviyeye getirilebilmesi adına sorumluluk sahibi kurum ve kuruluşlar için önemli bir rehber olacaktır.
Aşağıda belirtilen tüm faaliyet ve önerilerin gerçekleştirilebilmesi için kurumlar arası iş birliği şarttır: Hatay Valiliği, Altınözü Kaymakamlığı, Zeytincilik Araştırma Enstitüsü ve Mustafa Kemal Üniversitesi.
Hem kurum hem üretici örgütleri düzeyinde etkili ve başarılı çalışmalar ancak;
SAHİPLENME, SORUMLULUK, SAMİMİYET ve SADAKAT ile mümkün olacaktır.
ÇALIŞMA GRUBU 1: MODERN ZEYTİN YETİŞTİRİCİLİĞİ
Moderatör: Prof.Dr.Celil TOPLU
Raportör: Öğrt. Gör. Selim TAŞGIN
Çalıştay grubunda yapılan değerlendirme sonucunda alınan kararlar aşağıda sunulmuştur.
- Hatay ilinde son yıllarda yeni tesis edilen bahçelerin önemli bir kısmı Gemlik çeşidi ile kurulmaktadır. Bunun en önemli nedeni Gemlik çeşidinin çelik ile üretiminin oldukça kolay olmasıdır. Ancak, bölgede uzun yıllar yetiştiriciliği yapılan ve bölgeye oldukça iyi uyum sağlayan yerel çeşitlerin korunması ve yeni tesis edilecek bahçelerin bu çeşitlerle kurulması gerekmektedir. Bölgede ön plana çıkan yerel çeşitler Halhalı, Savrani, Sarı Haşebi, Karamani gibi çeşitlerdir. Bu yerel zeytin çeşitlerinin seleksiyon yapılarak üstün özellik gösteren bireylerin belirlenmesi, damızlık parsellerinin oluşturulması ve bu çeşitlerin standart ve sertifikalı fidan üretiminin sağlanması ve bölgede üretiminin teşvik edilmesi bölge zeytinciliğinin gelişmesi açısından önemlidir.
- Zeytin yetiştiriciliğinde yüksek verim ve kalitenin sağlanması için ilk defa zeytin üretimi yapacak kişilerin planlama aşamasından (çeşit ve yer seçimi, toprak hazırlığı, toprak analizi, vs.) itibaren, Zeytincilik Araştırma Enstitüsü ve Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerindeki zeytincilik birimi görevlileri ile bilgi alışverişinde bulunması ve teknik destek alması ilerde çıkabilecek sorunların çözümü açısından son derece önem arz etmektedir.
- Kültürel işlemler;
- : Zeytin suyu en ekonomik olarak kullanabilen bitki türlerinden biri olmakla birlikte su bitkinin birçok fizyolojik olaylarında rol oynamaktadır. Sulama yapılan zeytin ağaçlarının gelişmesi daha düzenli olmakta, daha düzenli ürün vermekte, periyodisite şiddeti azalmakta ve meyve verim ve kalitesi önemli düzeyde artmaktadır. Zeytin yetiştiriciliği genel olarak sulama imkanlarının kısıtlı olduğu alanlarda yapılmaktadır. Son yıllarda küresel iklim değişikliği ile bölgede yağışların önemli düzeyde azalması nedeniyle toprakta yeterli düzeyde su olmamakta, bu yüzden suyun önemi daha fazla hissedilmektedir. Bölgede, sulanabilir zeytin alanlarının artırılabilmesi için mevcut alanlarda ilgili kuruluşlar tarafından gölet ve barajların oluşturulması, basınçlı sulama sistemlerinin yaygınlaştırılması ve sulama teknikleri ile ilgili bilgilendirmenin yapılması gerekmektedir.
- : Bitkilerin topraktan alarak kullanmış olduğu besin maddelerinin tekrar toprağa kazandırılması gerekmektedir. Zeytin bitkileri en fazla azot, fosfor ve potasyuma ihtiyaç duymakla birlikte diğer besin maddelerine de belli oranda ihtiyaç duyar. İhtiyaç duyulan besin maddelerinin belirlenmesinde yaprak ve toprak analizlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Yaprak ve toprak analizleri yapılarak uygun gübreleme programının uygulanması sağlanacak, böylece aşırı gübre kullanımının önüne geçilerek maliyetin düşmesine ve toprak ve su kaynaklarının kirlenmesinin önüne geçilmiş olacaktır. Ayrıca, bölge topraklarının organik madde içerikleri oldukça düşüktür. Toprakta organik maddeyi arttırmaya yönelik uygulamaların yapılması gerekmektedir.
- : Fidan döneminde amaca uygun bir şekil verilmelidir. Şekil budaması ağacın yaşamı süresince düzenli ve kaliteli ürün vermesi açısından önemli olup, yapılacak yanlış şekil verme işlemi ağacın yaşamı süresince verimsizliğine ve kalite düşüklüğüne neden olabilmektedir. Uygun şekil budaması yapılmış ağaçlarda, düzenli ürün verimini sağlamak, sürgün gelişimini teşvik etmek, meyve verim ve kalitesini arttırmak için her yıl verim budaması yapılmalıdır. Budama, özellikle sofralık çeşitlerde meyve kalitesini önemli düzeyde etkilemektedir. Düzenli budama yapılmayan ağaçlar, hızlı bir şekilde yaşlanır, sürgün oluşturmaz ve verimsizleşir. Bölgede, verimden düşmüş yaşlı ağaçlar oldukça fazladır. Bu ağaçların gençleştirme budamaları ile düzenli ve kaliteli ürün veren ağaçlar haline getirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, makinalı hasada yönelik budama yöntemlerinin uygulanabilirliğinin arttırılabilmesi, budama aletlerinin sanitasyonunun yapılması gerekmektedir.
Toprak işleme: Zeytin yetiştiriciliği yapılan alanların önemli bir bölümü eğimi yüksek olan arazilerdir. Bu alanlarda aşırı toprak işlemesi, su ve rüzgar vasıtasıyla önemli toprak erozyonlarına sebep olmaktadır. Eğimli alanlarda toprak işlemesi eğim yönüne dik yapılması, toprak işleme sayısının minimuma indirilmesi ve derin sürümlerden kaçınılması gerekmektedir.
- Zeytin üreticilerinin hastalık ve zararlılar konusunda bilgilendirilmesi, kültürel, biyolojik ve biyoteknik uygulamaların artırılması, vertisilyum solgunluğu hastalıklarına karşı toprak analizinin yapılmasının tavsiyesi, dal kanseri yaygınlığının azaltılması konusunda önlemlerin alınması, zeytinyağı kalitesini direk olarak etkileyen zeytin sineği ile etkin mücadele yöntemlerinin uygulanması gerekmektedir.
- Zeytin çeşitlerinin değerlendirme şekilleri farklı olabilmektedir. Bazı çeşitler sofralık (yeşil-siyah), bazı çeşitler ise yağlık olarak değerlendirmeye daha uygundur. Bölgesel alanda her çeşit için uygun hasat dönemlerinin belirlemesi ve bu dönemlerde amaca uygun olarak hasatların gerçekleştirilmesi, üretici açısından verimliliğin tüketici açısından ise sağlık ve besleyici değerlerin en yüksek olduğu dönemlerin saptanması açısından önemlidir. Zeytin çeşitleri amaca göre en uygun hasat dönemlerinde hasatları yapılmalı, meyveler bekletilmeden en kısa sürede, plastik kasalar içerisinde zeytinyağı işletmelerine ulaştırılmalı ve natürel sızma zeytinyağı elde etmek için en kısa sürede işlenmelidir. Zeytinde üretim maliyetinin en önemli kısmını hasat işlemi oluşturmaktadır. Maliyeti düşürmek için makinalı hasat yöntemlerinin uygulanması, mevcut zeytin ağaçlarının makineli hasada uygun hale getirilmesi için eğitim ve destek verilmesi, kırsal kalkınma desteklemelerinde gövde sarsıcı hasat makinelerinin destekleme kapsamına alınması gerekmektedir.
- Zeytin, iyi tarım ve organik tarım uygulamalarının kolaylıkla yapılabileceği bir üründür. İyi tarım ve organik tarım uygulamaları ile elde edilen ürünlerin yaygınlaştırılması üretici ve tüketici açısından bir alternatif olmalıdır.
ÇALIŞMA GRUBU 2: COĞRAFİ İŞARET, MARKALAŞMA, ÖRGÜTLENME VE PAZARLAMA
Moderatör: Prof.Dr.Erdal DAĞISTAN
Raportör: Yrd.Doç.Dr. Oğuz PARLAKAY
Çalışma gurubumuz zeytin ve zeytinyağının üreticiden tüketiciye kadar gerek üretici ve gerekse tüketici açısından etkili bir pazarlama konusunu tartışmıştır. 28 kişinin katıldığı grup çalışmasında aşağıdaki sonuçlar ortaya konulmuştur.
- Kurumsal bir organizasyon oluşturulmalı
Sektörün sorunlarının çözümünde çatıdan merkeze etkili bir organizasyona gereksinim vardır. Bu amaçla makro düzeyde Hatay Valiliği mikro düzeyde Altınözü Kaymakamlığının sorumluluğunda sürdürülebilir bir organizasyon kurulmalıdır.
- Altınözü lokasyonunda bölgeye özgü çeşit ve yağların coğrafi işaret alımına yönelik çalışmalar yapılmalı
- Bölgede dökme zeytinyağı ihracatı yaygın olduğundan, markalaşma yoluna gidilmeli.
Mutlaka ticari markalaşmaya gidilmelidir. Sadece coğrafi işaretleme yeterli olmayacaktır. Dolayısıyla markalaşmayla Altınözü zeytin ve zeytinyağı marka ve markalarının oluşturulması zaruridir. Bu süreç Altınözü Kaymakamlığı Zeytincilik Araştırma Enstitüsü ve MKÜ işbirliğiyle yürütülmelidir.
- Üreticiler mutlaka örgütlenmelidir. Bölgenin ve üreticilerin özelliğine en uygun örgütlenme modeli seçilmelidir.( birlik, kooperatif, dernek vs.)
- Kooperatiflerin işleyişinde sorunlar bulunmaktadır. Kooperatiflerin entegrasyona gitmesi sağlanmalıdır. Üreticilerin kooperatif bilinci ve samimiyeti geliştirilmeli ve yasal destek bürokratik kolaylık ve teşviklerle kooperatifleşmenin daha etkin çalıştırılması için gerekli tedbirler alınmalıdır.
- Tanıtım ve reklam artırılmalı, yöresel çeşitlere vurgu yapılmalı,
Altınözü zeytini ve zeytinyağını ülke genelinde tüketicilere tanıtılmalı. Bu amaçla:
- “Altınözü Zeytinyağı” slogan haline getirilmeli. Tüketicilerde “Altınözü” algısı oluşturulmalıdır.
- Zeytin tanıtım grubu oluşturulmalı,
MKÜ öğrencilerinin de içerisinde yer aldığı tanıtım grubunun ulusal ve uluslararası düzeyde EXPO, fuar, festival vs. organizasyonlara katılımı yada ev sahipliğinde etkili bir reklam faaliyeti yürütülmesi sağlanabilir.
- Altınözü Zeytin ve zeytinyağını anlatan tanıtım broşürleri hazırlanarak dağıtılmalı,
- Yerel ve ulusal medya reklam ve tanıtımda etkin kullanılmalı,
- Tüketici hedef kitlesi dikkate alınarak reklam ve tanıtım faaliyetleri gerçekleştirilmeli (cinsiyet, yaş, gelir grubu, sosyal statü vs.),
- Ülke genelinde zeytinyağı tüketimini arttırmak için TAGEM tarafından “Kamu Spotu” hazırlanmalı.
- “ Altınözü zeytinleri ve Altınözü zeytinyağı dünyada özeldir.” iyi anlatılmalı,
- Suriye’den yasadışı yollarla getirilerek piyasaya sürülen zeytinyağı “Altınözü Zeytinyağı” imajını olumsuz etkilemekte ve piyasa düzenini bozmaktadır. Kaçak zeytinyağı girişi mutlaka engellenmeli
- Zeytinyağı üretiminde kalite sorunu vardır. Standartlara uygun olmayan işletmelerin gerekli modernizasyonu sağlanmalı,
- Zeytin ve zeytinyağı üreticileri için daha fazla bilimsel ve kültürel etkinlikler geliştirilmeli,
- Çiftçi eğitim seminerleri
- Zeytinyağı işleme eğitimi
- Kurslar, panel ve zeytin günleri
- Zeytinyağı tüm gelir grupları için ulaşılabilir Sağlanmalı,
Fiyat farklılaştırılmasına gidilerek tüm tüketici gruplarına uygun kalite ve fiyatta zeytin ve zeytinyağı arzı sağlanabilir.
- Sektörün uluslararası piyasalarda rekabet gücünü artıracak koşullar (maliyet, kalite, markalaşma, sürdürülebilirlik vb.) mutlaka desteklenmeli.
ÇALIŞMA GRUBU 3: SOFRALIK ZEYTİN, ZEYTİNYAĞI ÜRETİM TEKNOLOJİSİ VE ÇEVRESEL ETKİLERİ
Moderatör: Yrd. Doç.Dr. Dilşat BOZDOĞAN KONUŞKAN.
Raportör: Ar. Gör. Aybüke KAYA
Sofralık Zeytin ve Zeytinyağı Teknolojisi
- Sofralık zeytin için zeytinlerin dikim sıklığı, sulanması, budanması, bakımı, zirai mücadele gibi kültürel uygulamalara özen gösterilmelidir.
- Zeytinin elle hasat maliyeti yüksek olduğu için ve daneye zarar verdiği için makineli modern hasat yöntemlerine yönlendirilmelidir.
- Bölgede modern bir sofralık zeytin işleme tesisi yok denecek kadar azdır. Bu anlamda üreticiye destekleyici teşvikler verilmeli.
- Kalifiye eleman eksikliği var. Üreticiler bilinçlendirilmeli; kurslar ve eğitimler düzenlenmelidir.
- Dane zeytine pirim verilmeli, Çiftçi Kayıt Sistemi kaydı yapılmalıdır.
- Yerli zeytinlerden özellikle Halhalı çeşidi yeşil sofralık olarak değerlendirilmeye çok uygundur.
- İklim değişikliği ile yerel çeşitler kullanılarak mücadele edilmelidir.
- Özellikle Altınözü civarındaki Taşocakları zeytin ağaçlarını ve zeytinleri toz, mantar hastalıkları vb. olarak tehdit etmektedir.
- Üreticilere zeytinin nakli için daha büyük kapasiteli olan tonluk kapasitede kasalar verilmeli, çuvallar terkedilmelidir.
- Zeytinlerin toplanması, taşınması ve depolanması aşamasında hijyene ve ilgili standartlara uyulması gerekmektedir.
- Zeytinlerin pazarlanmasında Marmarabirlik, Tariş gibi çiftçi kooperatifleri kurularak üreticiye ve çiftçiye destek olunmalı.
Zeytinyağında Kalite ve Tağşiş
- Yağlık zeytinlerde uygun hasat zamanı belirlenmelidir. Gerek kalite gerek verim açısından en iyi olgunluk pembeden mora dönüşüm aşaması olarak yapılan çalışmalarla saptanmıştır.(Yöreye ve çeşide göre değişmekle birlikte 1-20 Kasım tarihleri)
- Zeytinler fazla bekletilmeden en geç 24 saat içinde zeytinyağı işletmesinde yağa işlenmelidir.
- Dip zeytinler ayrı işlenerek yemeklik olarak değil sabunluk olarak değerlendirilmelidir.
- Genelde küçük ölçekli 90’nın üzerinde zeytinyağı işletmesi yoğunluğa göre gruplar halinde birleştirilerek kooperatifleşmeye gidilebilir.
- Zeytinyağı işletmelerinde karasu problemini önlemek adına iki fazlı sisteme geçilmelidir. Zeytinler yağa işlenirken üzerine su veya sıcak su ilavesi yapılmamalıdır. Hamur sıcaklığı 28- 30°’yi geçmemelidir.
- Zeytinyağları plastik bidonlarda değil krom-paslanmaz çelik ağzı kapalı kaplarda depolanmalıdır.
- Zeytinyağında bölgede lisanslı depoculuk kurulması için gerekli ivmenin verilmesi gerekmektedir.
- Bölgede dökme zeytinyağı ihracatı yaygın olduğundan, markalaşma yoluna gidilmelidir.
- Zeytinyağında tanıtım ve reklam artırılmalı, yöresel çeşitlere vurgu yapılmalıdır.
- Bölgeye özgü çeşit ve yağların coğrafi işaret alımına yönelik çalışmalar desteklenmelidir.
- Bölgede bulunan Üniversite, İl kontrol ve Ticaret Borsa’sı laboratuvarları zeytinyağı analizlerinde ihracatçılara analiz ücretleri konusunda gerekli desteği sağlamalıdır.
- Türk Gıda Kodeksi’nde geçerli olan standartlar hem iç piyasada hem de ihracatta geçerli olmalıdır.
- Tağşiş için caydırıcı cezalar verilmeli, denetimler arttırılmalıdır.
Zeytin-Çevre Etkileşimin Üretim ve İşleme Sanayii Açısından Değerlendirilmesi
Zeytinyağı Fabrika Atığı Karasuyun Ekolojik Gübre Olarak Değerlendirilmesi
- Prinada kalan yağların 2. kez yağının alınması ve kalan posanın yakacak olarak değerlendirilmesi gerekir
- Çevre Bakanlığınca uygun görülen pirinanın yakıt olarak kullanılabilmesi için yağ içeriğinin %1,5’e indirilmesi sadece teoride kalmakta, pratikte hiçbir şekilde %3’ün altına düşmemektedir. Bu değerin en az %3’e yükseltilmesi gerekmektedir.
- Karasuyun ön filtrasyon veya seyreltme işleminden geçirildikten sonra büyük kapasiteli arıtma tesislerine taşınması gerekmektedir.
- Karasuyun fiziksel, kimyasal, biyokimyasal ve biyoteknolojik kombine yöntemler kullanılarak arıtılması ile ilgili projelerin hayata geçirilmesi gerekmektedir.
